Συνεδριάζει αύριο Τρίτη 25/2 το Διοικητικό Συμβούλιο της ΠΑΣΕΓΕΣ. Βασικό θέμα συζήτησης, η απόφαση επιλογής ενός εκ των έξι σεναρίων σχετικής μελέτης της ΠΑΣΕΓΕΣ για την Κοινή Αγροτική Πολιτική μετά το 2014. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα σημαντική απόφαση, που θα αφορά στη χάραξη πολιτικής τα επόμενα χρόνια στον αγροτικό τομέα.
Πρέπει να σημειωθεί ότι ότι μόλις πρόσφατα (το Φεβρουάριο) ολοκληρώθηκε η μέλέτη της ΠΑΣΕΓΕΣ για την ΚΑΠ μετά το 2014, με ανάλυση προτάσεων και σεναρίων κατανομής των άμεσων ενισχύσεων.
Για τα αναλυτικά τα συμπεράσματα διαβάστε παρακάτω
Από την ανάλυση των έξι σεναρίων που αναφέρθηκε προηγούμενα προκύπτουν ορισμένα χρήσιμα συμπεράσματα ως προς τη μεταξύ τους συγκριτική αξιολόγηση. Επισημαίνονται ειδικότερα τα ακόλουθα.
Το πρώτο σενάριο, που θεωρεί τη χώρα ως μια ενιαία περιφέρεια, παρουσιάζει τη μεγαλύτερη σύγκλιση, ως προς το μέγεθος (755 εκατ. ευρώ) και το ποσοστό της (7,6%) μεταξύ όλων των σεναρίων που επεξεργάστηκαν. Με την υιοθέτηση του σεναρίου αυτού ευνοούνται, με σημαντική μεταφορά πόρων, ορισμένες περιφέρειες, οι οποίες παρουσιάζουν, αναπτυξιακή, γενικότερα, υστέρηση, όπως η Ήπειρος (56%) και η Δυτική Μακεδονία (17%). Ωφελούνται επίσης ορισμένες νησιωτικές περιοχές, όπως το Νότιο Αιγαίο (+39%) και το Βόρειο Αιγαίο (+32%) στις οποίες η ποσοστιαία μεταφορά πόρων παραμένει μεγαλύτερη σε σχέση με την αντίστοιχη των υπόλοιπων σεναρίων. Απώλειες ωστόσο προκύπτουν κυρίως στην Κρήτη (-15%) και με μικρότερα ποσοστά στην Κεντρική Μακεδονία (-10%), στη Στερεά Ελλάδα, στα Ιόνια και στην Πελοπόννησο.
Σε επίπεδο πλήθους Νομών η θετική και η αρνητική μεταφορά πόρων είναι σχεδόν ισομερής (ευνοούνται 24 Νομοί έναντι των 27 που υφίστανται απώλειες), ενώ ουσιαστικό είναι το όφελος ορισμένων Νομών με σημαντική αναλογία ορεινών και μειονεκτικών περιοχών, όπως τα Ιωάννινα (+134%) και η Ευρυτανία (+90%). Εξάλλου, ιδιαίτερα θετική συνεισφορά δέχονται ορισμένοι νησιωτικοί Νομοί, όπως η Χίος (+214%), η Κεφαλονιά (+92%) και οι Κυκλάδες (+61%), ενώ σημαντικό όφελος αποκτάται και σε άλλες, όπως η Σάμος (+32%), η Λέσβος (+22%) και τα Δωδεκάνησα (+21%). Οι απώλειες αφορούν κυρίως σε Νομούς των Ιονίων και της Κρήτης.
Με δεδομένη τη θέση της ΠΑΣΕΓΕΣ για την μεταφορά πόρων προς την κτηνοτροφία, το σενάριο αυτό κρίνεται ως το πλέον θετικό μεταξύ των εξεταζόμενων, μια και η μεταφορά ενισχύσεων από τις καλλιεργούμενες εκτάσεις προς τους βοσκότοπους λαμβάνει τη μέγιστη αύξησή της (+62%). Ως πλεονέκτημα εξάλλου εκτιμάται η απλότητα που παρουσιάζει το σενάριο αυτό, αλλά και το μικρό διοικητικό κόστος που αναμένεται να προκύψει από την εφαρμογή του. Από την άλλη πλευρά ωστόσο μπορεί να θεωρηθεί ως μειονέκτημα το γεγονός ότι το σενάριο αυτό δεν λαμβάνει υπόψη του αγρονομικά κριτήρια για την κατανομή και σύγκλιση των ενισχύσεων.
Το δεύτερο σενάριο, που θεωρεί ως αναφορά για την κατανομή και σύγκλιση των ενισχύσεων τις δεκατρείς Αυτοδιοικητικές Περιφέρειες της χώρας, παρουσιάζει επίσης σημαντική σύγκλιση (726 εκατ. ευρώ, ποσοστό 7,3%) αν κάπως μικρότερη εκείνης του πρώτου σεναρίου. Στο συγκεκριμένο σενάριο δεν υφίσταται αναδιανομή πόρων μεταξύ των Περιφερειών, μια και θεωρείται ότι διατηρείται η υφιστάμενη κατανομή τους. Το στοιχείο αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως μειονέκτημα, μια και διατηρούνται οι μεγάλες ανισότητες και αποκλίσεις της μέσης ανά εκτάριο ενίσχυσης μεταξύ των Περιφερειών, όπως επισημάνθηκαν στην ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης (628 €/εκτάριο στην Κρήτη, έναντι 188 €/εκτάριο στην Ήπειρο).
Σε επίπεδο Νομών ευνοϊκή μεταφορά πόρων παρουσιάζεται σε 18 περιπτώσεις, μεταξύ των οποίων σημαντικό είναι το όφελος ορισμένων Νομών με μεγάλη αναλογία ορεινών και μειονεκτικών περιοχών, όπως η Ευρυτανία (+110%), η Φωκίδα (+50%) και η Αρκαδία (+48%). Εξάλλου, ιδιαίτερα θετική συνεισφορά δέχονται ορισμένοι νησιωτικοί Νομοί, όπως η Κεφαλονιά (+123%) και η Χίος (+89%). Στις Κυκλάδες η θετική αναδιανομή είναι οριακή (+4%), ενώ προκύπτει αρνητική σε ορισμένες περιοχές του Αιγαίου, όπως στα Δωδεκάνησα (-12%), στη Λέσβο (-10%) και στη Σάμο (-6%).
Ως προς την αύξηση των πόρων προς την κτηνοτροφία, το σενάριο αυτό κρίνεται επίσης θετικό, μια και η μεταφορά ενισχύσεων από τις καλλιεργούμενες εκτάσεις προς τους βοσκότοπους είναι ιδιαίτερα σημαντική (+58%). Ως μειονέκτημα ωστόσο θεωρείται η διαχειριστική δυσκολία που παρουσιάζει το σενάριο αυτό, αλλά και το μεγάλο διοικητικό κόστος που αναμένεται να προκύψει από την εφαρμογή του. Ως αρνητικό επίσης στοιχείο σημειώνεται ότι το σενάριο αυτό δεν λαμβάνει υπόψη του αγρονομικά κριτήρια για την περιφερειακή κατανομή και σύγκλιση των ενισχύσεων.
Το τρίτο σενάριο που θεωρεί ως κριτήριο για την περιφερειακή κατανομή και σύγκλιση των ενισχύσεων δύο περιφέρειες με αγρονομικά χαρακτηριστικά (καλλιεργούμενες εκτάσεις βοσκότοποι) παρουσιάζει σημαντικά μικρότερη σύγκλιση (468 εκατ. ευρώ, ποσοστό 4,7%) σε σχέση με τα δύο προηγούμενα. Με το σενάριο αυτό επίσης ευνοούνται με μεταφορά πόρων ορισμένες περιφέρειες που παρουσιάζουν αναπτυξιακή υστέρηση, όπως η Δυτική Μακεδονία (19%) και η Ήπειρος (9%), αλλά με ποσοστιαία αύξηση αισθητά μικρότερη της αντίστοιχης του πρώτου σεναρίου. Ωφελούνται επίσης ορισμένες νησιωτικές περιοχές, όπως το Νότιο Αιγαίο (+25%) και το Βόρειο Αιγαίο (+23%) στις οποίες όμως η ποσοστιαία μεταφορά πόρων παραμένει αρκετά μικρότερη εκείνης του πρώτου σεναρίου. Απώλειες προκύπτουν κυρίως στην Κρήτη (-17%) και με μικρότερα ποσοστά στα Ιόνια (-10%), στη Δυτική Ελλάδα (-7%), στη Θεσσαλία (-7%) και στην Κεντρική Μακεδονία (-6%).
Σε επίπεδο Νομών θετική μεταφορά πόρων παρουσιάζεται σε 26 περιπτώσεις, μεταξύ των οποίων όφελος προκύπτει σε ορισμένους Νομούς με μεγάλη αναλογία ορεινών και μειονεκτικών περιοχών, όπως τα Γρεβενά (+32%), τα Ιωάννινα (+30%), η Καστοριά (+28%) και η Αρκαδία (+24%). Εξάλλου, ιδιαίτερα θετική συνεισφορά δέχονται ορισμένοι νησιωτικοί Νομοί, όπως η Χίος (+132%), η Σάμος (+45%) και οι Κυκλάδες (+36%), ενώ στην Κεφαλονιά (+21%), στα Δωδεκάνησα (+16%) και στη Λέσβο (+14%) η αύξηση είναι μικρότερη. Αρνητική μεταβολή παρατηρείται εκ νέου σε Νομούς της Κρήτης (Ηράκλειο, Λασίθι, Ρέθυμνο, Χανιά με φθίνουσα σειρά) και των Ιονίων (Ζάκυνθος, Κέρκυρα).
Ως πλεονεκτήματα του σεναρίου αυτού μπορεί να θεωρηθούν η απλότητά του και το μικρό διοικητικό κόστος που δημιουργεί. Βασικό ωστόσο μειονέκτημα του τρίτου σεναρίου είναι η μηδενική μεταφορά πόρων προς την κτηνοτροφία, με αποτέλεσμα να διατηρείται η μεγάλη απόκλιση της ανά εκτάριο ενίσχυσης μεταξύ των δύο αυτών κατηγοριών, σε επίπεδο παρόμοιο με εκείνο που ισχύει στην αξία των ιστορικών δικαιωμάτων. Εξαιτίας μάλιστα της σταδιακής πτώσης του ύψους των ενισχύσεων που διατίθενται προς κατανομή και σύγκλιση, η τελική μοναδιαία αξία δικαιώματος στους βοσκότοπους περιορίζεται στο σενάριο αυτό στο ύψος των 118 ευρώ ανά εκτάριο, μέγεθος σημαντικά μικρότερο της μέσης αξίας ενίσχυσης που ισχύει στα ιστορικά δικαιώματα (149 €/ha).
Στο τρίτο υπο-σενάριο, που διαφέρει ως προς το προηγούμενο εξαιτίας της τροποποίησης της ισχύουσας αναλογίας των ενισχύσεων μεταξύ των δύο κατηγοριών, ευνοώντας τους βοσκότοπους, η σύγκλιση (459 εκατ. ευρώ, ποσοστό 4,6%) προσδιορίζεται σε επίπεδο σχεδόν παρόμοιο με το προηγούμενο, αλλά η αύξηση των πόρων προς την κτηνοτροφία αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα, μια και η μεταφορά ενισχύσεων από τις καλλιεργούμενες εκτάσεις προς τους βοσκότοπους είναι ιδιαίτερα σημαντική (+48%). Το αποτέλεσμα είναι η αύξηση της τελικής μοναδιαίας αξίας του δικαιώματος στους βοσκότοπους στο επίπεδο των 182 ευρώ ανά εκτάριο.
Σε επίπεδο Περιφερειών δεν παρατηρούνται σημαντικές μεταβολές σε σχέση με εκείνες που παρατηρούνται στο προηγούμενο σενάριο, ενώ οι διαφοροποιήσεις μεταξύ των Νομών διατηρούν, στις περισσότερες των περιπτώσεων, οφέλη και απώλειες με διακυμάνσεις που δεν τροποποιούν αισθητά τη γενικότερη εικόνα μεταξύ των δύο αυτών σεναρίων. Στα πλεονεκτήματα του υπο-σεναρίου περιλαμβάνεται η απλότητα και ο μικρός διοικητικός φόρτος που δημιουργεί. Είναι εξάλλου προφανής η ευελιξία που παρέχεται στο σενάριο αυτό, μια και το μέγεθος της μεταφοράς πόρων προς την κτηνοτροφία είναι δυνατό να μεταβάλλεται σε συνάρτηση με το επιθυμητό επίπεδο αναλογίας ενισχύσεων μεταξύ των δύο κατηγοριών.
Το τέταρτο σενάριο, που υιοθετεί τέσσερεις περιφέρειες, διακρίνοντας ορεινές και πεδινές περιοχές σε κάθε μια από τις δύο κατηγορίες αγρονομικού χαρακτήρα που προαναφέρθηκαν, παρουσιάζει μικρότερη σύγκλιση (412 εκατ. ευρώ, ποσοστό 4,1%) ως προς τα προηγούμενα σενάρια. Κύριο μειονέκτημα του πέμπτου σεναρίου είναι η μηδενική μεταφορά πόρων προς την κτηνοτροφία, με συνέπεια να διατηρείται η απόκλιση της ανά εκτάριο ενίσχυσης μεταξύ των τεσσάρων κατηγοριών, σε επίπεδο παρόμοιο με εκείνο που ισχύει στα ιστορικά δικαιώματα.
Σημειώνεται ότι στο σενάριο αυτό η τελική μοναδιαία αξία δικαιώματος στις καλλιεργούμενες εκτάσεις κυμαίνεται από 555 ευρώ ανά εκτάριο για τις πεδινές περιοχές έως 408 ευρώ ανά εκτάριο για τις ορεινές, απόκλιση σχεδόν παρόμοια με εκείνη που ισχύει στα ιστορικά δικαιώματα (μέση ενίσχυση 699 €/ha και 515 €/ha αντίστοιχα). Ανάλογη παρατήρηση ισχύει και για τους βοσκότοπους τόσο στις πεδινές (τελική μοναδιαία αξία 148 €/ha, έναντι μέσης ενίσχυσης 190 €/ha), όσο και στις ορεινές περιοχές (τελική μοναδιαία αξία 116 €/ha, έναντι μέσης ενίσχυσης 146 €/ha). Στα μειονεκτήματα εξάλλου του υπο-σεναρίου αυτού περιλαμβάνεται και ο σημαντικός διοικητικός φόρτος που αναμένεται να προκύψει από την εφαρμογή του.
Σε επίπεδο Περιφερειών δεν παρατηρούνται σημαντικές μεταβολές σε σχέση με τα δύο προηγούμενα σενάρια. Ευνοούνται και εδώ οι περιοχές Νοτίου και Βορείου Αιγαίου, όπως και εκείνες της Δυτικής Μακεδονίας και της Ηπείρου, αλλά με μικρότερα ποσοστά αύξησης από εκείνα του τρίτου σεναρίου. Απώλειες, με μικρές διαφοροποιήσεις ως προς το τρίτο σενάριο, σημειώνονται στην Κρήτη, στα Ιόνια, στην Κεντρική Μακεδονία. Σε επίπεδο Νομών εξάλλου οι διαφοροποιήσεις διατηρούν, στις περισσότερες των περιπτώσεων, οφέλη και απώλειες με διακυμάνσεις που δεν αλλάζουν αισθητά την εικόνα μεταξύ των δύο προηγούμενων σεναρίων.
Στο τέταρτο υπο-σενάριο, που διαφέρει ως προς το προηγούμενο εξαιτίας της τροποποίησης της ισχύουσας αναλογίας των ενισχύσεων μεταξύ των δύο κατηγοριών, ευνοώντας τους βοσκότοπους, η σύγκλιση (421 εκατ. ευρώ, ποσοστό 4,2%) προσδιορίζεται σε επίπεδο σχεδόν παρόμοιο με το προηγούμενο, ενώ η ενισχύεται η αύξηση των πόρων προς την κτηνοτροφία, στοιχείο θετικό, αν και η μεταφορά ενισχύσεων προς τους βοσκότοπους περιορίζεται σε σημαντικά χαμηλότερο επίπεδο (+10%).
Ως θετικό επίσης στοιχείο σημειώνεται η σύγκλιση των τιμών της ανά εκτάριο ενίσχυσης. Επισημαίνεται ότι η τελική μοναδιαία αξία δικαιώματος στις καλλιεργούμενες εκτάσεις κυμαίνεται στο υπο-σενάριο αυτό από 505 ευρώ ανά εκτάριο για τις πεδινές περιοχές έως 408 ευρώ ανά εκτάριο για τις ορεινές, απόκλιση σχετικά μικρότερη της αντίστοιχης που ισχύει στα ιστορικά δικαιώματα (μέση ενίσχυση 699 €/ha και 515 €/ha αντίστοιχα). Ανάλογη παρατήρηση ισχύει και για τους βοσκότοπους όπου διαπιστώνεται μικρή μεταβολή στην απόκλιση τιμών τόσο στις πεδινές (τελική μοναδιαία αξία 183 €/ha, έναντι μέσης ενίσχυσης 190 €/ha), όσο και στις ορεινές περιοχές (τελική μοναδιαία αξία 133 €/ha, έναντι μέσης ενίσχυσης 146 €/ha).
Σε επίπεδο Περιφερειών δεν παρατηρούνται σημαντικές μεταβολές σε σχέση με το τέταρτο σενάριο. Ευνοούνται οι περιοχές Νοτίου και Βορείου Αιγαίου, όπως και εκείνες της Δυτικής Μακεδονίας και της Ηπείρου, αλλά με μικρότερα ποσοστά αύξησης. Απώλειες, με μικρές διαφοροποιήσεις ως προς το τέταρτο σενάριο, σημειώνονται στην Κρήτη, στα Ιόνια, στην Κεντρική Μακεδονία. Σε επίπεδο Νομών εξάλλου οι διαφοροποιήσεις διατηρούν, στις περισσότερες των περιπτώσεων, οφέλη και απώλειες με διακυμάνσεις που δεν αλλάζουν αισθητά τη γενικότερη εικόνα μεταξύ των δύο σεναρίων.
Στα μειονεκτήματα του υπο-σεναρίου αυτού περιλαμβάνονται η πολυπλοκότητα στο σχεδιασμό και στη διαχείρισή του, αλλά και ο σημαντικός διοικητικός φόρτος που αναμένεται να δημιουργήσει η εφαρμογή του.
Τα σενάρια που αναφέρθηκαν προηγούμενα προφανώς δεν εξαντλούν όλες τις δυνατές επιλογές για την κατανομή και σύγκλιση των άμεσων ενισχύσεων. Παρουσιάζουν ωστόσο ένα ικανοποιητικό εύρος εναλλακτικών επιλογών με αναφορά σε πλήθος κριτηρίων διοικητικού, αλλά και αγρονομικού χαρακτήρα. Με την ανάλυση των επιπτώσεων και των μεταβολών που προκύπτουν από την εφαρμογή κάθε σεναρίου παρέχεται η δυνατότητα αξιοποίησης και αξιολόγησης ενός συνδυασμού στόχων, κατευθύνσεων και προτεραιοτήτων, πριν την υιοθέτηση της τελικής επιλογής.
Όπως έχει ήδη επισημανθεί, η τελική επιλογή ως προς τον τρόπο εφαρμογής του καθεστώτος κατανομής και σύγκλισης των άμεσων ενισχύσεων, που αποτελεί ίσως το πλέον κρίσιμο ζήτημα που τίθεται με τη μεταρρύθμιση της ΚΑΠ, προϋποθέτει επαρκή διάλογο με τους φορείς των αγροτών, αλλά και άλλους που δραστηριοποιούνται στον αγροτικό τομέα (γεωτεχνικοί, επιχειρηματικοί, επιμελητηριακοί, φορείς αυτοδιοίκησης, πανεπιστήμια και λοιπά εκπαιδευτικά ιδρύματα κ.α.).
Η συμβολή της ΠΑΣΕΓΕΣ στο διάλογο αυτό κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική, λαμβάνοντας υπόψη την ευρύτατη συμμετοχή όχι μόνο των αγροτών και των οργανώσεών τους, αλλά και άλλων εκπροσώπων φορέων της περιφέρειας, κατά τη διάρκεια της παρουσίασης των σεναρίων αυτών, σε ένα σημαντικό αριθμό ενημερωτικών ημερίδων. Στη Θεσσαλονίκη, στο Ηράκλειο, στα Χανιά, στην Πάρο, στη Νάξο, στη Μυτιλήνη, στα Τρίκαλα, στα Ιωάννινα, στα Γιαννιτσά, στη Λιβαδειά, στην Κατερίνη, στο Αγρίνιο, στην Αθήνα. Η πολύτιμη εμπειρία που συγκεντρώθηκε από την ανταλλαγή απόψεων, επισημάνσεων και προτάσεων των εκπροσώπων που συμμετείχαν στις ημερίδες αυτές αποκτά βαρύνουσα σημασία στο σενάριο που πρόκειται να επιλεγεί.
Η επιλογή αυτή αναμένεται να κριθεί και να αποφασιστεί από το Διοικητικό Συμβούλιο της ΠΑΣΕΓΕΣ το αμέσως επόμενο διάστημα, λαμβάνοντας υπόψη τις απόψεις που αναφέρθηκαν προηγούμενα, την ανάλυση και τις επισημάνσεις που αναπτύχθηκαν, τη στρατηγική, αλλά και τις πολιτικές προτεραιότητες που έχουν ήδη αναφερθεί στις επισημάνσεις της παρούσας έκθεσης. Η επιλογή που θα αποφασιστεί, αλλά και το σύνολο των προτάσεων που περιλαμβάνει η έκθεση αυτή θα τύχουν της ευρύτερης δυνατής δημοσιότητας και προφανώς θα τεθούν υπόψη της Κυβέρνησης, της αντιπολίτευσης, των πολιτικών κομμάτων, των κοινωνικών και οικονομικών εταίρων και των άλλων φορέων του αγροτικού χώρου, έτσι ώστε να υπάρξει επαρκής ενημέρωση και προετοιμασία με σκοπό την έγκαιρη λήψη των τελικών αποφάσεων.
